අයිත්මාතව්ගෙ ලේඛන ශෛලියෙ මොකක් හරි මායාවක් තියනවා කියලයි මට හිතෙන්නෙ. 'ගුරු ගීතය' කියන පුංචි කතාවෙත්, 'සියවසක් පවත්නා දවස' කියන දිගු කතාවෙත් එක සමානව හදවතට වදින, දැනෙන ගලායාමක් තිබෙනවා. සෝවියට් සාහිත්‍යයෙන් මුළු ලෝක සාහිත්‍යයම පෝෂණය වුණා කියන කතාව පිළිනොගෙන බෑ. එක අතකට 'අම්මා සහ මිහිකත' කියවීමත් භාග්‍යයක්.
අම්මා කෙනෙක් මිහිකත සමඟ කරන සංවාදයක් ලෙස කතාව දිව යනවා. රුසියානු විප්ලවයෙන් පසු දෙවන ලෝක යුධ සමයේ එක් අයිලයක අම්මා කෙනෙක් වටා කතාව ගොඩනැගී තිබෙනවා. ජීවිතයේ බොහෝ දුර ගෙවී ගිය පසු මතකාවර්ජනයට ඇය මිහිකත මුණගැසෙනවා. මිහිකත ඇයව සාදරයෙන් පිළිගන්නවා.
"පෘථිවි මාතාවෙනි, සුවන්තුල් සහ කසීම් වැනි පුද්ගලයින් මිය යන විට කඳු පාත් නොවන්නේත්, ඇළ දොළ ගංඟා උතුරා නොයන්නේත් මන්ද?"
ඒක ඉතාමත් අසීරු ප්‍රශ්නයක්. ඔවුන් ජීවත් ව සිටියදී මේ මහපොළොව ට ආදරය කළා. පොළොව වපුරා සාරවත් කළා. සතා සිව්පාවුන් පණ මෙන් රැක බලා ගත්තා. දැන් ඔවුන්ට ජීවිතයෙන් සමු ගැනීමට සිදු වී ඇත. එවන් වටිනා මිනිසුන් වෙනුවෙන් සොබාදහම ප්‍රතිචාර දක්වන්නේ නැත්තේ මන්ද? ප්‍රශ්නය නම් එවන් වටිනා ජීවිත අහිමි කළේ කවුද යන්නයි. ඒ යුද්ධය යි.
"යුද්ධ නිසා සම්පූර්ණයෙන් ම අහෝසි වී ගිය ජනතා ගැන මම දනිමි. යුද්ධය නිසා ගිණිබත් වී විනාශ වුණු නගර තිබුණා. මිනිසා ගේ පා සටහන් දැකීමට මා සිහින දුටු ශතවර්ෂ තිබුණා. මිනිසුන් යුද්ධ පටන් ගත් සැමවිටම, මම ඔවුන්ට මෙසේ කියා සිටියෙමි, නවත්වනු! ලේ ගැලීම් නවත්වනු!"
මිහිකතට අනුව යුද්ධයෙන් ජය ගන්නෙක් නැත. යුද්ධය යනු ඛේදවාචකයක් ම පමණි.
"ලෝකයේ සියලු රටවල මිනිසුන් අප මෙන් ඔවුන් ගේ පුතුන්, සොයුරන්, පියවරුන් සහ සැමියන් බලාපොරුත්තුවෙන් සිටිති නම්, ඔවුනට අප මෙන් ආදරය කළේ නම් කිසි දිනක මිහිපිට යුද්ධයක් ඇති නොවනු ඇත."
යුද්ධයෙන් විනාශ වන්නේ මිනිස් ජීවිතයි. මව්වරුන්ට දරුවන් නැති වේ. දරුවන්ට පියවරුන් නැති වේ. යුද්ධය අහිමි වීම් වලින් පිරුණු ශෝකාන්තයකි. මිහිකත මෙහෙම කියනවා.
"දැන් දු මම මෙසේ කියමි. කඳුළු වලට එහා, සාගරයට එහා ජීවත්වම ජනයිනි,! මේ ලෝකයේ ජීවත් වන ජනයිනි, නුඹලාට ඕනෑ මොනවා ද? පෘථිවිය ද? මෙන්න මා තමයි, පෘථිවිය. මම සියලු දෙනාටම එක හා සමානයි. නුඹලා සියලු දෙනාම මට එක හා සමානයි. නුඹලා සියලු දෙනාට ම මගේ පෘථිවියේ ඉඩ තිබේ."
හමේ පැහැයට, ඇදහිල්ලට, භූමියට, බලයට යුධ වදින ලෝකයේ මිහිකත අපට කියන්නේ එයයි. ඉතිහාසය පුරාම ලේ වැගිරීම්, කඳුළු හෙලීම් පිරී තිබෙනවා. දහස් ගණනක් හදවත් නිකරුණේ මිහිදන් වෙලා තිබෙනවා. ඒවා හොඳින්ම දන්නේ පෘථිවි මාතාව පමණයි. අපි දැන්වත් මිහිකතට ඇහුම්කන් දිය යුතු යි. ඇය අප සියල්ලන්ගේ ම අම්මා ය. ඇය පවසන දේ දැන්වත් පිළිගත යුතු යි.
" කුඩා පැළයක් සිටුවපල්ලා. මම නුඹලා ට ඵල බරිත රුකක් දෙන්නම්.."
