අවුරෝරා

මේ විශ්වය පුරා අපට දැකගන්න පුළුවන් අපූර්ව සංසිද්ධි බොහොමයක් තිබෙනවා. 'අවුරෝරා' කියන්නෙත් එවැනි චමත්කාරජනක ස්වාභාවික සංසිද්ධියක්. නමුත් සමකාසන්න රටක් වශයෙන් 'අවුරෝරා' කියන වචනය අපට කිට්ටු නෑ. එහෙත් වෙනත් ආකාරවලින් මේ නම අපට අහන්න ලැබිලා තිබෙනවා. විශේෂයෙන් 1917 රුසියානු විප්ලවයෙදි සාර් රජුගේ ශීත මාළිගයට පහරදීමට යොදාගැනුණු යුධ නැවේ නම අවුරෝරා. තවද ග්‍රීක දෙවියන් අතරින් හිමිදිරියට අධිපති දෙවඟන වන්නේත් අවුරෝරා දෙවඟන. එම දෙවඟනගේ නමින් තමයි මෙම සංසිද්ධියත් නම් කරන්නෙ.

  සූර්යයාගේ මතුපිට සිදුවන න්‍යෂ්ටික ප්‍රතික්‍රියාවන් නිසා තාපය, ආලෝකය මෙන්ම විවිධ ආරෝපිත අංශූන් නිකුත් වෙනවා. අප මෙය 'සූර්යය සුළඟ' ලෙස හඳුන්වනවා. සාමාන්‍යයෙන් මෙසේ පිටවන ආරෝපිත අංශු වන ඉලෙක්ට්‍රෝන හා ප්‍රෝටෝන අධික වේගයෙන් විසිරී යනවා. පෘථිවි සීමාවේදී පෘථිවියේ චුම්භක ක්ෂේත්‍රය නිසා මෙම අංශු උත්තර හා දක්ෂිණ ධ්‍රැව ප්‍රදේශ වලට ඇදී යනවා. එහිදී අපේ වායුගෝලයේ ඇති වායු වර්ගවල මෙම ආරෝපිත අංශු ගැටෙනවා.

මෙම ගැටීම් නිසා වායු පරමාණු වල ඇති ඉලෙක්ට්‍රෝන ඉහළ ශක්ති මට්ටම්වලට ගමන් කරනවා. එවිට එම පරමාණු ශක්තිය අධික, අස්ථායි තත්ත්වයට පත්වෙනවා. නැවත ස්ථායි වීමේදී එම ශක්තිය ෆෝටෝන ලෙස පිටකරනවා. ඒ නිසා විවිධ වර්ණවල ආලෝකයන් නිකුත්වෙනවා. මෙන්න මේ නිසා අපට ධ්‍රැවාසන්න ප්‍රදේශවල අහසේ විවිධ වර්ණ වලින් යුත් අලංකාර රටා දැකගන්න පුළුවන්. මේ චමත්කාරජනක සංසිද්ධිය තමයි 'අවුරෝරා' නමින් හඳුන්වන්නෙ.

සාමාන්‍යයෙන් සැතපුම් 60ක් පමණ ඉහළ ස්ථරවල ඇති ඔක්සිජන් අණුවල ගැටීමෙන් කහ/කොළ පැහැයක්ද, සැතපුම් 200ක් පමණ ඉහළ ස්ථරවල ඔක්සිජන් සමඟ ගැටීමෙන් රතු පැහැයක්ද නිකුත්වෙනවා. නයිට්‍රජන් වායු අණු සමඟ ගැටීමෙන් නිකුත්වෙන්නෙ දම්/රෝස වැනි පැහැයක්. මෙසේ විවිධ ස්ථරවල ඇති විවිධ වායු අණු සමඟ ගැටීමෙන් විවිධ වර්ණ හටගන්නවා. ඒ වගේම මේවා නොයෙක් අලංකාර රටා වලින්ද දැකගන්න පුළුවන්.

උත්තර ධ්‍රැවයේ හටගන්නා මෙම ආලෝක Aurora borealis ලෙසද, දක්ෂිණ ධ්‍රැවයේ හටගන්නා ඒවා Aurora australis ලෙසද හඳුන්වනවා. මේවා නිරීක්ෂණය පහසු වෙන්නෙ ශීත කාලවල. එම කාලවල ඉතා දිගු රාත්‍රියක් පවතින නිසා පැහැදිලිව දැකගන්න පුළුවන්.

අප ජීවත්වන මේ පෘථිවිය ඇතුළු විශ්වය අපූර්වතම වාසස්ථානයක්. විශාල පුදුමයන් හා අභිරහස් බොහොමයක් අප අතර පවතිනවා. සොබාදහම සම්බන්ධ දැනුම ගවේෂණයෙන් අපට බොහෝ විශ්මයජනක තොරතුරු හොයාගන්න පුළුවන්. ඒ වගේම ඒවායේ විද්‍යාත්මක පසුබිමද හදාරන්න පුළුවන්. දුර ඈත පිහිටි තාරකා, ග්‍රහ වස්තු වලට අපගේ ඉරණම් බාර නොදී, නිවැරදිව ලෝකය තේරුම් ගැනීම සඳහා දැනුම ගවේෂණය කිරීම ඉතාමත් වැදගත්.

මේ link එකෙන් අවුරෝරා වල photos බොහොමයක් බලන්න පුළුවන්.   https://unsplash.com/s/photos/aurora-borealis

කොරෝනා දුන් වල්ගාතරු?

මෑතකදී ප්‍රසිද්ධ ජනමාධ්‍ය ආයතනයක වැඩසටහනකදී එක්තරා අනාවැකි කරුවෙක් 'වල්ගාතරු' සම්බන්ධ ව ප්‍රකාශයක් සිදු කළා. ඔහු එහිදී සඳහන් කළේ කොරෝනා වෛරසයට හේතුව වල්ගාතරුවක් බවයි. මේ ප්‍රකාශයත් සමඟම සමාජ මාධ්‍ය ජාලා තුළ විශාල කතාබහක් ඇති වූ බැවින් වල්ගාතරු සම්බන්ධ ව යම් තොරතුරු ප්‍රමාණයක් බෙදාගන්න මේ ලිපියෙන් බලාපොරොත්තු වෙනවා. 

  ඉතා ඈත අතීතයේදී මිනිසුන් ස්වභාවික වස්තු හා සංසිද්ධි වලට බියක් දැක්වූවා. විද්‍යාව නොදියුණු එම කාල වලදී මිනිසුන්ට තේරුම් ගැනීමට අපහසු සියලු දේ අදහන්නත්, පුදන්නත් ඔවුන් යොමු වුණා. අහසෙ දක්නට ලැබුණු තරු ඇතුළු ආකාශ වස්තු ඔවුන් සැලකුවෙ දෙවිවරු විදියට. අහසේ සිට එම දෙවිවරු මෙලොව සියලු දේ පාලනය කරනු ඇතැයි ඔවුන් සිතුවා. ජ්‍යෝතිශ්‍ය වැනි විෂයන් බිහිවුණේ එවැනි විශ්වාස මත පදනම් වෙලා. වල්ගා තරුවක් අහසෙ දිස්වුණේ ඉතාම කලාතුරකින්. මේ නිසා එය සුවිශේෂි හෝ අසුභ පෙරනිමිත්තක් ලෙස ඔවුන් විසින් සැලකුවා. 

1950 දි ජාක් ඌට් නම් තාරකා විද්‍යාඥයා විසින් අපගේ සෞරග්‍රහ මණ්ඩලයට පිටතින් යෝධ වලා පටලයක් තිබෙන බව සොයා ගන්නවා. මේ වලා පටලය වල්ගා තරු න්‍යෂ්ටි මිලියන ගණනකින් සමන්විතයි. මේ අසලින් යෝධ තරුවක් ගමන් කිරීමෙන් එහි ගුරුත්වාකර්ෂණය නිසා වල්ගාතරු න්‍යෂ්ටි ඉවතට විසි වෙනවා. ඒවා සූර්යයාගේ ගුරුත්වයට හසුවෙලා සෞරග්‍රහ මණ්ඩලය තුල චලනය වෙන්න ගන්නවා. එම වලා පටලය, එය සොයාගත් විද්‍යාඥයාගේ නමින් ඌට් වලාව (oort cloud) ලෙස පසු කලෙක නම් කරනවා. 

වල්ගා තරුවක් හිරු වටේ ගමන් කරන ආකාරය අනුව ප්‍රධාන වර්ග දෙකකට බෙදන්න පුළුවන්. 

1) ආවර්ත වල්ගාතරු (periodic comets)

2) ආවර්ත නොවන වල්ගාතරු (non periodic comets)

ආවර්ත වල්ගා තරු අනෙක් ග්‍රහලෝක වගේ හිරු වටා ඉලිප්සාකාර මාර්ගයක ගමන් කරනවා. ඒ නිසා පෘථිවියටත් සමීපව නිරීක්ෂණය වෙන අවස්ථාවක් එනවා. ආවර්ත නොවන වල්ගාතරු හිරු අසලින් ගමන් කරමින් විශ්වයේ ඈතට ඇදී යනවා. ඒ නිසා එවැනි වල්ගාතරු පෘථිවිය ට නිරීක්ෂණය වෙන්නෙ එක් වරක් පමණයි. මේවා නැවත පැමිණෙයි කියලා හරියටම කියන්න අපහසුයි.

වල්ගාතරු න්‍යෂ්ටිය හැදිලා තියෙන්නෙ දුහුවිලි සහ අයිස් අංශු වලින්. හිරුට ලංවන විට මෙම අයිස් දියවෙනවා. දූවිලි හා වායූන් වල්ගයක් ආකාරයට විහිදෙනවා. සෑම විටම මෙම වල්ගය පිහිටන්නෙ හිරුගෙන් ඉවතට. හිරුට ලංවන විට වල්ගය දිගු වන අතර හිරුගෙන් ඈත්වන විට වල්ගය ක්‍රමයෙන් කුඩාවෙලා සාමාන්‍ය ගෝලාකාර හැඩයට දිස්වෙනවා. 

'හෙලිගේ වල්ගාතරුව' කියන්නෙ පෘථිවිය ට පැහැදිලිව දර්ශනය වන වල්ගාතරුවක්. එය හිරු වටා වටයක් ගමන් කරන්න වර්ෂ 76ක පමණ කාලයක් ගතවෙනවා. ඒ නිසා පෘථිවිය ට නිරීක්ෂණය වන්නෙත් වසර 76කට වරක්. අවසන් වරට හෙලිගේ වල්ගාතරුව දිස්වුණේ 1986දි. මේ අනුව 2061 හෝ 2062 දි මෙම වල්ගාතරුව නිරීක්ෂණය කරන්න පුළුවන්. 

කලින් සඳහන් කළා වගේම නොදියුණු යුගයන් වලදී මෙවැනි ආකාශ වස්තු වලට මිනිසුන් බියවුණා. නමුත් කාලයත් සමඟ මේ සම්බන්ධව නිවැරදි තොරතුරු අනාවරණය කරගන්න මිනිසාට පුළුවන් වුණා. ඒ වගේම තවමත් අනාවරණය කර නොගත් දැනුම් පද්ධති බොහොමයක් මේ විශ්වය තුළ තිබෙනවා. එලෙස තිබියදී පටු ව්‍යාපාරික හා දේශපාලනික අරමුණු වෙනුවෙන් මිත්‍යා මත පෝෂණය කරමින් සමාජය පසුගාමී කරන පුද්ගලයින් ඕනෑ තරම් දැකගන්න පුළුවන්. එවැනි මිත්‍යාවන් පරාජය කළ හැකි වන්නේ දැනුම හඹායාම හා සමාජගත කිරීමෙනුයි. 

සියවසක් පවත්නා දවස

එක අතකින් මේ දවස් හරිම අවිනිශ්චිතයි. බලාපොරොත්තු සහගත ව ජීවිතය ගැන හීන දකින්න සහ ඉතිහාසයට යට කරපු වැරදුණු, රිදුණු, දැනුණු හැමතැනක් ම ආයෙත් අවුස්සලා කියවලා බලන්න අවස්ථාවක් උදාවෙලා තියනවා. ඒත් මේ දවස් හරිම අවිනිශ්චිත යි.

නොපෙනෙන බලවේගයක් වගේ ඇවිත් කොයි මොහොතේ අනාගතය හකුලවා ගනීද? ඒ අසුභවාදී සිතුවිල්ල පැත්තක තියලා කතා කරමු. කෙළවරක් නැතුව ගලන මහවැලිය වගේ ජීවිතේ ගෙවුණු රටාව එකපාරටම නැවතිලා. රස විඳින්න, කියවන්න වගේම හිතන්නත් අවස්ථාවක් ලැබිලා. ඇත්තටම අපි කාලයක් තිස්සෙ හිතන එක නවත්තලා තිබුණෙ.

අවුරුදු ගාණක් පුරාම සුවනොවූ තුවාල ආයෙත් රිද්දලා බලන්න. හිත හදාගත්තා නෙමෙයි, වේදනාවට හුරු වුණා කියලා කියන අඳුරු මතක ආයෙත් අවුස්සන්න. ඔව් මට අවාසනාවන්ත විදියට වැරදුණා කියලා හිතෙන අතීතය ආයෙත් එළියට අරන් කියවන්න. මේක හිතන්න ලැබුණු පුදුමාකාර අවස්ථාවක්.

මධ්‍යම ආසියාවේ ස්ටෙප්ස් තණභූමි හරහා මළ සිරුරක් සමඟ මිනිසුන් කිහිප දෙනෙක් ගමනක් යනවා. මේ ස්ටෙප්ස් භූමිය පුරාම පුරාවෘත හා කතන්දර බොහොමයක් පැතිරිලා තියනවා.  මුතුන් මිත්තන්ගෙ ජීවිත වලින්, ඔවුන්ගෙ වික්‍රමයන්ගෙන්, ඒ වගේම කඳුළින් මේ භූමිය සාරවත් වෙලා. මහලු 'යෙදිගෙයි' ට මේ දීර්ඝ ගමන හිතන්න ලැබුණු හොඳ අවස්ථාවක්. අතීතය දිගහරින්න ලැබුණු හොඳ මොහොතක්. 

'සියවසක් පවත්නා දවස' නවකතාවක්. ගුරුගීතය, සමුගනිමි ගුල්සාරි, වේලාසන කොක්කු ඇවිත් කතුවරයා වන චින්ගීස් අයිත්මාතව්ගෙ තවත් එක් කතාවක්. එහි උණුහුම විඳින්න අයිතිය තියෙන්නෙ පිටු 495ක් කියවන්න හයිය තියන පොත්ගුල්ලන්ට විතරයි. මිනිස් ජීවිත වල සුවඳ පිටු පුරා හමන මේ කතාව අපිට මතක් කරනවා හිතන්න. අපේම කතාව ආයෙත් කියවන්න. 

අපිට පුළුවන් 'අබුතාලිප්' වගේ වෙන්නත්. ඒ දේවල් ලියන්න. වැරදුණු තැන් ගැන, මූසල හෝරාවන් ගැන, නපුරු අත්දැකීම් ගැන පොතක කුරුටු ගාලා තියන්න. ජාතික ආරක්ෂාව, නීතිය නාමයෙන් ඒවා අසම්මත නැත්නම් තව කෙනෙකුට කියවන්න ඒවා ඉතිරි වෙලා තියේවි. නැත්නම් අබුතාලිප් වගේ මැරිලා යාවි. 

කොහොම වුණත් ආයෙත් අපිට හිතන්න මොහොතක් ලැබෙන එකක් නෑ. මානව ශිෂ්ටාචාරය වෙනුවෙන් දවසින් දවස නොහිතාම ගත කරන්න අපිට වේවි. කාලය, කොරෝනා ව්‍යාප්තිය වගේ ඉක්මනට ගෙවිලා යාවි. ටෙලියක, චිත්‍රපටයක සංවේදී දර්ශනයකදි ඇරෙන්න අපේ කතාවට අඬන්න අපිට මඟ හැරේවි. 

ඉතිං, අද දවස සුවිශේෂි යි. අන් කවරදාටවත් වඩා අද දවස වැදගත්. මොකද අද තමයි 'සියවසක් පවත්නා දවස'.

නොනිමි කවිය සේකර

 කවියෙකු, ගීත රචකයෙකු, නවකතා කරුවෙකු, කෙටිකතා කරුවෙකු, චිත්‍රපට අධ්‍යක්ෂවරයෙකු හා නාට්‍ය රචකයෙකු ලෙස ලාංකේය කලා කෙතෙහි ඔහු තබා ඇති සලකුණ අමරණීය ය. ඒ නොමියෙන මිනිසා ගැන හා ඔහුගේ කවිය ගැන කෙටි විග්‍රහයක් මෙලෙස සටහන් කරමි.

ඒ 1929 වර්ෂය යි. ගම්පහ රඳවාන ප්‍රදේශයේ පදිංචි මහගමගේ ජෝන් අප්පුහාමි හා රණවක ආරච්චිගේ රොසලින් දෙපළට දාව අප්‍රේල් 07 වන දින සේකර උපත ලැබී ය. ඔහු පවුලේ එකම දරුවා යි. කුඩාකල සිටම ගැමි පරිසරය සමඟ බැඳුණු ඔහු රඳවාන පාසලෙන් මූලික අධ්‍යාපනය ලබා අනතුරුව කිරිඳිවැල පාසලට ඇතුල් විය. ඉන්පසු චිත්‍ර හා මූර්ති ශිල්පය පිළිබඳව හැදෑරීමට කොළඹ ටෙක්නිකල් කොලීජියට බැඳුණේ ය. පාසල් ගුරුවරයෙකු, භාෂා පරිවර්තකයෙකු, ගුවන් විදුලි වැඩසටහන් නිශ්පාදකවරයෙකු, අධ්‍යාපන නිළධාරියෙකු හා ලලිත කලා ආයතනයේ විදුහල්පති ලෙස ඔහුගේ වෘත්තීය ජීවිතය ගතවිය. ආචාර්ය උපාධිය සඳහා නිබන්ධනයක් ලියමින් සිටියදී ඇති වූ හෘදයාබාධයකින් 1976 ජනවාරි 14 දින ඔහු මෙලොවින් සමුගත්තේ ය. 

වසර 47ක කෙටි ජීවිත කාලය තුල ඔහු කලාවෙහි තබා ඇති සලකුණ අදටත් නොමැකී ඇත. සම්මානනීය ගේය පද රචකයෙක් වන අතරම කවි සාහිත්‍ය පෝෂණය සඳහා කාව්‍ය ග්‍රන්ථ 8ක් ඔහු අතින් ලියැවී ඇත. ව්‍යංගා, සක්වාලිහිණි, හෙට ඉරක් පායයි, මක්නිසාද යත්, රාජතිලක ලයනල් හා ප්‍රියන්ත, බෝඩිම, නොමියෙමි හා ප්‍රබුද්ධ ඒවා වේ. 

අඳුරු අහස් ගැබ කෙළවර

රන්වන් පෑයෙන් පායන

පහන් තරුව දැක ගන්නට

ඒ බව දැන හෝ නොම දැන

ඔබත් මමත් අපි හැම දෙන

යමින් සිටිමු එකම අතට

ඒ ගමනේ මට හමු වන

ගල් පරුවත හෙල් ප්‍රපාත

මට වාගෙම ඔබ හැමටත්

යම් දවසෙක හමු වනු ඇත

දෙපය බැඳෙන මළ පුඬුවෙන්

ඔබ යන මඟ ඇහිරී

බොරුව ඉසින අයස මඬින

ගත කිලි කුණු තැවරී

කැට මුගුරින් පහර ලබා

දුබල අතින් පොළොව බදා

මා දමන් ඔබ ඒ දවසේ

අසරණ වී වැළපෙන විට

මා ලිව් කවි මට වාගෙම

ඔබ හැමටත් පොදු වනු ඇත

මිනිස් ජීවිතයේ සියලු අක්මුල් ඔහුගේ කවිවල ලියැවී ඇත. දුක් කම්කටොලු වේදනා වගේම දවසක ඒ සියල්ල අවසන් කර නව ලොවක් බිහිවේවා යි යන බලාපොරොත්තුව ද ඔහුගේ කවිවල ඔබ්බවා ඇත. ඒ සඳහා යන ගමනේ ඇති බාධක ද, ඒවා උපේක්ෂාවෙන් උසුලන හැටි ද, පෙරලා පහර දෙන හැටි ද ඔහු කියයි. ඔහුගේ කවිය එවැනිය. ඔහු අපෙන් ඉල්ලන්නේ මෙය යි.

සබඳ ! එවිට මගෙ කවියේ

මා නොසොයා ඔබ දකින්න..

මා යන මග කටු පඳුරින්

දෙපය බිඳී ගලන ලෙයින්

කටු මඟ හැර නිසි මඟ දැන

ඔබේ ගමන නිම කොට ඔබ

අප සොයනා පහන් තරුව

මට පළමුව දැක ගත හොත්

ඒ වෙනුවෙන් ඔබේ පයට

ආසිරි මල් පිබිදෙනු ඇත.

ඒ මල් තුළ මා දකින්න.

මිනිසුන් එවන් ගමනක් යා යුතුව තිබිය ද පෞද්ගලික ප්‍රතිලාභ, සැප සම්පත් වෙනුවෙන් මිනිස්කම පාවාදෙන අයුරු ඔහු විවේචනය කරයි.

මා කවි ලියන අතර

මා මිතුරෝ

පොළව බෙදා වෙන් කරගෙන

ඒ මත රන් දිරියෙන්

ඇත් අස් රිය පිරිවර සෙන්

මහ මන්දිර ගොඩ නැගුවෝ

නිලතල ගරු බුහුමන්

රජ මැතිඳුන්ගෙන් ලැබුවෝ

ඔහුගේ කවිය සරල ය. ඕනෑම අයෙකුට අවබෝධ වන බස් වහරකින් සමන්විත ය. එමෙන්ම ඒවා මුවහත්‍ ය. පහර දිය යුතු තැනට ඍජුවම පහර දෙයි. මහපොළොව බෙදා වෙන්කරගෙන, ජාති ආගම් කුල වශයෙන් බෙදී වෛරය වපුරමින් මිනිසුන් ගෙවන ජීවිත වලට ඔහු එරෙහි වෙයි. සියලු දෙනාම එකතු වී එකම ගමනක් යා යුතු බව ඔහු දකියි.

ධර්මෙ

කාසිම් 

රාජසුන්දරම්

මෙහෙ වරෙල්ලා

අපි ඔක්කොම එකතුවෙලා 

මේ ලෝකය

යහපත් තැනක් කරමු මීට වැඩි ය

ඔහු ආදරය පිළිබඳව තබන සටහන ද ආදරණීය ය. හුදු ලෞකික ප්‍රේමයෙන් ඔබ්බට ගිය පුළුල් සමාජ ආදරයක් ගැන ඉඟි සපයයි. පෞද්ගලිකත්වය ඉක්මවූ ගැඹුරු ආදරයක් ගැන කතා කරයි. තම කවිය තුළ ආදරයේ සොඳුරු බව විදහා දක්වයි.

නොකීමුත් වචනයක් කිසිවිට

දරා ඉන්නා නමුත් සිත යට

වසන් කරනට බැරිය එය මට

දෙනෙත දෙනෙතින් බැඳී ගිය විට

ගැඹුරු තරමට සයුරු දියකඳ

තරඟ මතුපිට නිහඬ වන්නෙ ය

කළය ජලයෙන් පිරෙන තරමට

එයින් එන හඬ අඩුව යන්නෙ ය

සමාජයේ ව්‍යාජ ප්‍රතිරූපයට ඔහු ප්‍රබල පහරක් එල්ල කරයි. බාහිර ස්වරූපය මත සියල්ල මනින, මුදලට බලයට සියල්ල යටවූ සමාජය ඔහු උපහාසයට ලක් කරයි.

සිටියෝ විසිත්ත කාමරයෙහි

කළු කබා මහත ටයි

තරබාරු ප්‍රභූවරු

ගරුතර මැති ඇමතිවරු

පිටිකර රැළි වැටුණු

කඳ බඩ හොඳින් ආරපු

සංස්ථා ලොක්කෝ

සහ පෙරකදෝරුවෝ

පීරා ඈතින් කෙස් ගෙනත්

තට්ටය යන්තමින් වසාගත්

රජයේ වරම් ලැබූ

ව්‍යාපාර හිමිකරුවෝ

ජාතික බැනියම් අඳින

ඡන්දයට සල්ලිත් දෙන

සිටියෝ මෝරපු ගැහැණු

බැන්ද උස් කොණ්ඩා හා

ඝණ දෙතොල් උල් නිය ඇති

අඩවන් තඩිස්සි ඇස් 

ඉඟ දෙපසින් එල්ලෙන මස්

විජිනිපත් ගෙන පවන් සලමින්

බලමින් නෙත් කොණින් ගර්වයෙන්

මැකෙන රූ සිරියට මුක්කු ගසමින්

ජීවිතය ගැන පමණක් නොව මරණය ගැනද ඔහු පන්හිඳ හසුරවයි. මරණය යනු ජයග්‍රාහී, සුන්දර අත්දැකීමක් බව 'නොමියෙමි' හි ඔහු කවි ගන්වා ඇත.

පතුල සිඹින වසින වරල

ඝණ මේ කුළු හිසිනී

දෙතන දෙකඳු මැද ඇලි ඇලි

ගලන දුහුල රමණී

නිලන නිලඹ සිහිලඹ පිරි

නයන පොකුණු සොබනී

සසර කතර ගිම් සනහන

කෙම්බිම ඔබ මරණී

ඔහුට සිහිනයක් තිබුණි. ඔහුට පමණක් නොව වඩා හොඳ සමාජයක් පතන සියල්ලන්ටම එම සිහිනය ඇත. ඒ වෙනුවෙන් සේකර කවි ලීවේ ය. කලාව හැසිරවී ය. එම සිහිනය වෙනුවෙන් දිවි කැපකල, දහඩිය කඳුළු මුදාහල සියල්ලන් ගැනම ඔහු සිහිපත් කරයි. ඔවුන්ගේ කැපකිරීම් නිසා නව ලොවක් බිහිවන බව අවධාරණය කරයි.

පුත!

හෙට ඔබ පිබිදෙන විට

පෙර ගිරගින්

ලා රත්පැහ අරුණළු 

අලුත් ඉරක් පායනු ඇත

ඒ ඉර රත් පැහැ වූයේ

ඔබ වෙනුවෙන්

මේ පරපුර

අප

වැගිරූ ලේ වලිනුයි!

එබැවින් සේකර යනු නොමියෙන කවියෙකි. නොනිමි කවියකි. 

වෛරස

කවුද මේ වෛරස

වෛරස කියන්නෙ මේ දිනවල වැඩිපුරම කතාබහට ලක්වෙන මාතෘකාවක්. දෙවන ලෝක යුද්ධයට පසුව ලෝකයේ ඇතිවුණු දරුණුතම ව්‍යසනය ඇති කරන්න පුංචි වෛරසයකට පුළුවන් වෙලා තිබෙනවා. ඒ නිසා වෛරස පිළිබඳව සරල විද්‍යාත්මක හැඳින්වීමක් ඉදිරිපත් කරන එක තමයි මේ ලිපියෙ අරමුණ.

වෛරස කියන්නෙ ජීවියෙක් නෙමෙයි. සාමාන්‍යයෙන් ජීවියෙක්ද නැද්ද කියලා තීරණය කරන ලක්ෂණ ගණනාවක් තිබෙනවා. ශ්වසනය, පෝෂණය, බහිස්‍රාවය හා ප්‍රජනනය වගේ ලක්ෂණ ජීවින් සතුව තිබිය යුතුයි. නමුත් වෛරස ජීවී ලක්ෂණයක් ලෙස බොහෝවිට පෙන්වන්නෙ ප්‍රජනනය හෙවත් තම වර්ගයා බෝ කිරීම පමණයි. ඒ සඳහාත් වෛරසයක් අනිවාර්යයෙන්ම වෙනත් ජීවියෙකුගෙ දේහයේ සෛලයක් තුළට ඇතුල් විය යුතුයි. මේ නිසා වෛරස ජීවියෙක් විදියට නොසලකා, ආසාදන ඇති කිරීමේ හැකියාවක් සහිත අංශුවක් විදියටයි සලකන්නෙ.

20nm - 300nm පමණ වන ඉතාමත් කුඩා අංශු විශේෂයක් වන වෛරස නිරීක්ෂණය කරන්න පුළුවන් ඉලෙක්ට්‍රොනික අණ්වීක්ෂයක් භාවිතයෙන් පමණයි. ඒ වගේම විවිධාකාර හැඩ සහිත වෛරස වර්ග තිබෙනවා. විසිතල, හේලික්සාකාර, සූත්‍රිකාකාර, හිස හා වලිගය ආකාර කියන්නෙ එවැනි හැඩ කිහිපයක්. පෘථිවිය පුරාම පැතිරුණු වෛරස දර්ශ මිලියන ගණනක් තිබෙනවා. මිනිසුන්ට සතුන්ට පමණක් නෙමෙයි ශාකවලටත් කොටින්ම බැක්ටීරියා වලටත් ආසාදනය වෙන්න වෛරස වලට පුළුවන්. ශාක වලට ආසාදනය වන වෛරස ශාක වෛරස ලෙසත්, සතුන්ට ආසාදනය වන වෛරස සත්ත්ව වෛරස ලෙසත්, බැක්ටීරියා වලට ආසාදනය වන වෛරස බැක්ටීරියා භක්ෂක වෛරස ලෙසත් අපට වර්ග කරන්න පුළුවන්. ඒ කියන්නෙ කිසිම ජීවියෙකුට වෛරස වලින් බේරිලා ඉන්න පුළුවන් කමක් නෑ.

එක් වෛරසයක් සැලකුවම එහි පිටතින්ම තිබෙන්නෙ ප්‍රෝටීන සංයෝගවලින් හැදුණු ප්‍රෝටීන කොපුවක්/ආවරණයක්. වෛරසයේ හැඩය තීරණය වෙන්නෙ, වෛරසයට ආරක්ෂාව ලැබෙන්නෙ මේ ප්‍රෝටීන කොපුව නිසා. ප්‍රෝටීන කොපුවට ඇතුළතින් තිබෙන්නේ වෛරසයේ හරය. එහි අපි වෛරස ගෙනෝමය කියලා හඳුන්වන ප්‍රවේණික ද්‍රව්‍යය තිබෙනවා.

ප්‍රවේණික ද්‍රව්‍යය විදියට ක්‍රියාකරන්නෙ න්‍යෂ්ටික අම්ල (nucleic acid). න්‍යෂ්ටික අම්ල වර්ග දෙකක් තිබෙනවා. Deoxyribo Nucleic Acid (DNA) හා Ribo Nucleic Acid (RNA). සාමාන්‍යයෙන් ජීවීන්ගේ ප්‍රවේණික ද්‍රව්‍යය වෙන්නෙ DNA පමණයි. නමුත් වෛරස වල RNA පවා ප්‍රවේණික ද්‍රව්‍යය විදියට ක්‍රියා කරනවා. නමුත් කිසිම විටක වෛරස වල DNA හා RNA දෙකම එකවිට පවතින්නෙ නෑ.

වසූරිය වෛරසය, හර්පීස් සිම්ප්ලෙක්ස් වෛරසය හා බොහෝ බැක්ටීරියා භක්ෂක වෛරස වල DNA ත් ඉන්ෆ්ලුවන්සා වෛරසය, HIV, සරම්ප වෛරසය හා බොහෝ ශාක වෛරසවල RNA ත් පිහිටා තිබෙනවා.

ඒ වගේම හරය තුළ එන්සයිම එකක් හෝ කිහිපයක් පවතින්න පුළුවන්. පොලිමරේස් එන්සයිමය වෛරසයේ න්‍යෂ්ටික අම්ල (DNA හෝ RNA) ගුණනය වෙන්න උදව් වෙනවා. රිවර්ස් ට්‍රාන්ස්ක්‍රිප්ටේස් එන්සයිමය වෛරසයේ RNA මඟින් DNA සංස්ලේෂණය කරන්න උපකාරී වෙනවා.

සමහර සත්ත්ව වෛරස වල ආවරණ කොපුවෙ ග්ලයිකො ප්‍රෝටීන වලින් හැදුණු කණ්ඨක පිහිටනවා. අපි දකින වෛරස ඡායාරූප වල උල් හැඩයෙන් තිබෙන්නෙ මෙම කණ්ඨක. යම් පෘෂ්ඨයක ඇලී ඉන්න මේවා උදව් වෙනවා.

වෛරසයක් ජීවී සෛලයක් අසළට පැමිණියාම සෛලයේ පිටත පෘෂ්ඨය තදින් අල්ලා ගන්නවා. ඉන්පසු වෛරස හරයේ ඇති ද්‍රව්‍යය (න්‍යෂ්ටික අම්ල හා එන්සයිම) සෛලය තුලට නිකුත් කරනවා. මෙම ද්‍රව්‍යය සෛලයේ සම්පූර්ණ පාලනය තමන් අතට ගන්නවා. සෛලය මෙතෙක් සිදුකල සියලු ක්‍රියා නවත්වලා වෛරසයට අවශ්‍ය ප්‍රෝටීන සංස්ලේෂණය කරන්න හා න්‍යෂ්ටික අම්ල ගුණනය කරගන්න මෙම සෛලය භාවිතා කරනවා. මේ අලුත් ප්‍රෝටීන හා න්‍යෂ්ටික අම්ල එකතු වෙලා නව වෛරස විශාල ප්‍රමාණයක් නිපදවා සෛලයත් විනාශ කරගෙන පිටවෙනවා. ඔය විදියටයි ජීවි සෛල ඇතුලෙදි වෛරස තම වර්ගයා බෝ කිරීම සිදුකරන්නෙ.

වෛරස වලට තනිවම සංචරණය කරන්න හැකියාවක් නෑ. ඒ නිසා සෘජු ස්පර්ශය, වාහකයින් (මදුරුවන්) , කෙළ බිඳිති ආදී ආකාර වලිනුයි වෛරස සම්ප්‍රේෂණය වෙන්නෙ.

දුම්කොළ පත්‍ර විචිත්‍ර රෝගය, ටියුලිප්මේනියාව ආදි ශාකවලට සෑදෙන වෛරස් රෝග විශාල ප්‍රමාණයක් තිබෙනවා. සෙම්ප්‍රතිශ්‍යාව, වසූරිය, ජලභීතිකාව, පෝලියෝ, ඒඩ්ස්, ඩෙංගු, සෙංගමාලය, පැපොල, සරම්ප, කම්මුල්ගාය, කහ උණ හා covid-19 කියන්නෙ වෛරස මඟින් මිනිසාට සෑදෙන රෝග කිහිපයක්

සාමාන්‍යයෙන් ඕනෑම ජීවියෙක්ගෙ ප්‍රවේණික ද්‍රව්‍යය (DNA) ප්‍රතිගුණනය වෙනකොට අහඹු ලෙස වැරදීම් වෙන්න පුළුවන්. මේ නිසා විකෘති හටගන්නවා. DNA වලටත් වඩා RNA ප්‍රතිගුණනයේදි මේ වගේ විකෘති හටගැනීමේ හැකියාව වැඩියි.
ඒ නිසා වෛරස වල න්‍යෂ්ටික අම්ල (DNA හෝ RNA) ප්‍රතිගුණනය වීමේදී විකෘති ඇතිවෙලා වෙනස් වෙනස් වෛරස් ප්‍රභේද ඇතිවෙන්න තිබෙන හැකියාව වැඩියි. ජීවියාගෙන් ජීවියාට වගේම එකම ජීවියෙකුගෙ සෛලයෙන් සෛලයටත් වෙනස්වීම් වලට භාජනය වුණු වෛරස නිපදවෙනවා. එමනිසා මෙම රෝගවලට ප්‍රතිකාර කිරීමත් මර්දනය කිරීමත් ඉතාමත් අපහසුයි. නව වෛරස් ප්‍රභේද ඉදිරියටත් බිහිවීමට තිබෙන හැකියාව වැඩියි.

කොරෝනා කියන්නෙ වෛරස වර්ගයක් නෙමෙයි, වෛරස පවුලක්. සෙම්ප්‍රතිශ්‍යාවෙ ඉඳලා දරුණු ශ්වසන රෝග දක්වා රෝගාබාධ ඇතිකරන්න මෙම පවුලේ වෛරස වලට පුළුවන්. සාමාන්‍යයෙන් සතුන් අතර පැවතිලා මිනිසුන්ට සම්ප්‍රේෂණය වෙනවා. තවම මිනිසුන්ට සම්ප්‍රේෂණය නොවුණු වෛරස් වර්ගත් හඳුනාගෙන තිබෙනවා. මෙම වෛරස වල ප්‍රවේණික ද්‍රව්‍යය විදියට තිබෙන්නෙ RNA අණුවක්. SARS, MERS, නවකොරෝනා (nCoV) කියන්නෙ මෙම පවුලට අයත් වෛරස වර්ග. නව කොරෝනා වෛරසය මඟින් සෑදෙන රෝගී තත්ත්වය COVID-19 ලෙස හඳුන්වනවා.

කලින් සඳහන් කරපු විදියට වෛරස රෝග වලට ප්‍රතිකාර කිරීම අපහසුයි. ඒ නිසා වැදගත් වෙන්නෙ රෝගයෙන් ආරක්ෂා වීම හා රෝගය සම්ප්‍රේෂණය වීම වැළැක්වීම. මේ වනවිටත් ඒ සඳහා සෞඛ්‍ය අංශවලින් උපදෙස් මාලාවක් නිකුත් කරලා තිබෙනවා. ඒ අනුව කටයුතු කිරීමෙන් මේ ව්‍යසන තත්වයෙන් ගොඩ එන්න අපට පුළුවන්.

නවකොරෝනා වෛරසයේ ඉලෙක්ට්‍රොනික අණ්වීක්ෂීය ඡායාරූප කිහිපයක් මේ link එකෙන් බලන්න පුළුවන්.
http://www.mri.gov.lk/2020/02/15/images-of-new-coronavirus-just-released-by-livescience-com/

දැනගමු - රැකගමු (ශ්‍රී ලංකාවේ සර්පයින් )

මේ විශ්වය පුරාම ග්‍රහවස්තු විශාල ප්‍රමාණයක් තිබුණත්, ජීවය පවතිනවා කියලා තාමත් සැලකෙන්නෙ අපේ පෘථිවියෙ විතරයි. මේ අපූර්ව ග්‍රහලෝකයේ සුන්දරත්වය වැඩි කරන්නෙ මෙහි තිබෙන ජෛව විවිධත්වය විසින්. ගැඹුරු මුහුදු පත්ලේ හා ගහක මුල් විහිදෙන පසේ යටම ස්තරවල සිට කුරුල්ලෙකු ඉගිලෙන ඉහළම අහස් සීමාව දක්වා ජෛව ගෝලය පැතිරිලා තිබෙනවා. මෙහි සෑම ජීවී විශේෂයක්ම අනෙකුත් ජීවීන්ගේ පැවැත්මට ඉතාමත් වැදගත්. කොටින්ම අපේ ඇසටවත් නොපෙනෙන ක්ෂුද්‍රජීවීන් නොසිටියා නම් මිනිසුන් ලෙස අපට පැවැත්මක් නෑ. ඉතින්, සොබාදහමට වැදගත් එවැනි ජීවි කාණ්ඩයක් ගැනයි අද අපි කතා කරන්නෙ.

සර්පයින් කිව්වම සමහරවිට අපට දැනෙන්නෙ පිළිකුල් සහගත හෝ බියජනක හැඟීමක්. ඔවුන්ගේ පෙනුමත්, බොහෝ මිනිස් මරණ ඔවුන්ගේ දෂ්ටන නිසා සිදුවී තිබීමත් මෙයට හේතු වෙනවා. ඒ වගේම සාහිත්‍යයේ, ජනප්‍රවාදවල හා චිත්‍රපටවල පවා සර්පයින් ගැන විවිධ මත, කතන්දර පළ වෙලා තිබෙනවා. ඒ කෙසේ වෙතත් සර්පයින් කියලා කියන්නෙ සොබාදහමට ඉතාමත් වැදගත් සත්ත්ව කාණ්ඩයක්. අප ආරක්ෂා කරගත යුතු ජීවි කාණ්ඩයක්. 

ජීවී වර්ගීකරණයේදි ඇනිමාලියා රාජධානියේ, කෝඩේටා වංශයේ, රෙප්ටීලියා වර්ගයට සර්පයින් ඇතුළත්. ලංකාව කියන්නෙ ජෛව විවිධත්වයෙන් අනූන රටක් නිසා සර්ප විශේෂ 105ක් අපට දැකගන්න ලැබෙනවා. එයිනුත් සර්ප විශේෂ 50ක්ම මෙරටට ආවේණික යි. පරිසරයේ සමතුලිතතාව (Ecological balance) ආරක්ෂා කිරීමට මොවුන්ගෙන් විශාල සේවයක් සිදු වෙනවා. සර්පයින් ආහාර දාමවල ඉහළ මට්ටම්වල යැපෙන්නන්. මොවුන් මාංශ භක්ෂක යි. ඉතා කුඩා කෘමීන්ගේ සිට මුවන්, කිඹුලන් වැනි සතුන් පවා ගොදුරු කරගන්න සර්පයින් ට පුළුවන්. මීයන්, කෘමීන් වැනි සතුන්ගේ අසාමාන්‍ය බෝ වීම පාලනය කරන්න සර්පයින් වැදගත් වෙනවා. 

ඒ වගේම සර්ප විෂෙහි අඩංගු ජෛව සංඝටක වෛද්‍ය විද්‍යාවේ නොයෙක් ඖෂධ නිපදවීම සඳහා භාවිතා කරනවා. පිළිකා, සරම්ප, හිමෝෆීලියාව, ලාදුරු, මහාමාරිය, ඇදුම හා ඇතැම් ස්නායු රෝග සඳහා ඖෂධ නිපදවන්න මෙම විෂ යොදාගන්නවා. විශේෂයෙන් නාගයින්ගේ විෂෙහි ඇති cytotoxins පිළිකා ප්‍රතිකාර වලට භාවිතා කරනවා. 

ජලජ, භෞමික හා රුක්වාසි ලෙස වගේම පවතින විෂ අනුවත් සර්පයින් ව සරලව වර්ග කරන්න පුළුවන්. ඒ අනුව උග්‍රවිෂ, මඳවිෂ, සුළුවිෂ හා නිර්විෂ ලෙස කාණ්ඩ 4කට ඔවුන්ව බෙදා දක්වනවා. ලංකාවේ සිටින සර්ප විශේෂ 105න් විශේෂ 21ක් උග්‍රවිෂ සහිත සර්පයින්. එයිනුත් විශේෂ 15ක්ම මුහුදු සර්පයින්. මුහුද ආශ්‍රිතව වෙසෙන ජලජ සර්පයින් වන මොවුන් බහුලව දැකගන්න ලැබෙන්නෙ නෑ. ඒ වගේම මොවුන් නිසා සිදුවන දෂ්ටන වාර්තා වෙන්නේත් ඉතාමත් කලාතුරකින්. ගොඩබිම වෙසෙන උග්‍රවිෂ සර්ප විශේෂ 5ක් මීට පෙර නම් කර තිබුණ ද මෑතක දී 'කුණකටුවා' ත් එම ගොනුවට ඇතුලත් වුණා. ඒ අනුව ලංකාවේ ගොඩබිම වෙසෙන උග්‍රවිෂ සහිත සර්ප විශේෂ 6 වන්නේ, 

1.නාගයා

2.තෙල් කරවලා

3.මුදු කරවලා

4.තිත් පොළඟා

5.වැලි පොළඟා

6.කුණකටුවා

මඳවිෂ සහිත සර්ප විශේෂ 3ක් හමුවෙනවා. කඳුකර මූකලන් තෙලිස්සා, පහතරට මූකලන් තෙලිස්සා හා පළාපොළඟා යන එම විශේෂ 3ම ලංකාවට ආවේණික යි. සුළු විෂ සර්ප විශේෂ 14ක් දැකගන්න පුළුවන්. (උදා: ඇහැටුල්ලා, නිදිමාපිලා, පොල්මල් කරවලා) ඉතිරි විශේෂ සියල්ලම නිර්විෂ හෙවත් කිසිම විෂක් නොමැති සර්පයින්. (උදා: අහරකුක්කා, කටකළුවා, ගැරඬියා, දියනයා, දෙපත්නයා)

සර්පයින් පරිසරයට කෙතරම් වැදගත් වුවත් ලංකාවේ බොහෝ දෙනා ඔවුන්ව දුටුතැන මරා දමන්න පෙළඹෙනවා. සර්පයින් ගැන නිවැරදි දැනුමක් අවබෝධයක් නොමැති කමත්, සමාජය පුරා පැතිරිලා තිබෙන ඇතැම් මිත්‍යා විශ්වාසත් මීට හේතු වෙනවා. ගැරඬියෙකු සපා කෑ විට වෙනත් කිසිම සර්පයෙකු සපා නොකන බව එවැනි මුල්බැසගෙන තිබෙන මතයක්. ගැරඬියා යනු අඩුකුලේ සර්පයෙකු බවත්, අනෙකුත් සර්පයින් කුලයෙන් උසස් බවත්, ඒ නිසා ගැරඬියෙකු සපා කෑ විට කුලමානය නිසා අනෙක් සර්පයින් සපා නොකන බවත් මෙහිදී කියැවෙනවා. එවැනි හාස්‍යජනක මිත්‍යා මත වගේම යම් විද්‍යාත්මක පදනමක් නිසා ගොඩනැගුණු මිත්‍යා මතත් සමාජයේ පවතිනවා. 

ලේමාපිලන් රාත්‍රියේදී නිදා සිටින මිනිසුන්ගේ ලේ උරා බොන බවත්, නිදිමාපිලන් නින්දේ සිටියදී මිනිසුන් මරණයට පත් කරන බවත් කියැවෙනවා. මේ සර්ප විශේෂ දෙකම සුළුවිෂ සර්ප විශේෂ බැවින් ඔවුන්ට මිනිසුන් මරණය ට පත් කිරීමට තරම් ප්‍රබල විෂක් නෑ. ඒ වගේම කිසිම සර්පයෙකු ලේ උරා බොන්නේ නැහැ. මේ මිත්‍යා විශ්වාස නිසා මෙවැනි සර්ප විශේෂ බොහෝ වශයෙන් මිනිසුන් අතින් මරණයට පත්වෙනවා. 

ඇහැටුල්ලන් මිනිසුන්ගේ ඇස් උගුල්ලනවා යැයි මතයක් පවතිනවා. නමුත් සිදුවන්නේ රුක්වාසි සර්ප විශේෂයක් වන මොවුන් මිනිසාගේ ඇස් මට්ටමේ ශාක වල වාසය කරන නිසා, රාත්‍රියේ මිනිස් ඇසේ දිලිසීමට බිය වී ඊට පහරදීමට පෙළඹීමයි.  නමුත් ඇස් උගුල්ලනවා වැනි දෙයක් සිදුවන්නේ නෑ. එමෙන්ම එක් සර්පයෙකු මැරූ විට තවත් සර්පයින් 7 දෙනෙකු පැමිණේ යැයි පවතින මතයේ යම් විද්‍යාත්මක පදනමක් තිබෙනවා. නමුත් 7 යන සංඛ්‍යාව මිත්‍යාවක්. සර්පයින් තම විරුද්ධ ලිංගිකයින් ආකර්ෂණය කර ගැනීමට 'පෙරමෝන' නම් ස්‍රාවයක් නිකුත් කරනවා. සර්පයෙකු තැලුණු විට හෝ මැරූ විට එම ස්‍රාවය නිකුත් වෙලා එම ඉවට විරුද්ධ ලිංගික සර්පයින් ඇදී එන්න පුළුවන්. ඒ අවට සර්පයින් සිටිනව ද නැද්ද යන්න මතයි ඒක තීරණය වෙන්නෙ. 

සර්පයින්ට බාහිර කන් පිහිටන්නේ නෑ. ඒ නිසා ඔවුන්ට ශබ්ද ඇසෙන්නේ නෑ. (ඔබ මතුරන මන්ත්‍ර ඔවුන්ට ඇහෙන්නේ නෑ) නමුත් පොළොවේ කම්පන වලට ඔවුන් ඉතාමත් සංවේදියි. නයි නටවන්නන් නළාව පිඹිමින් නයින් නටවක ආකාරය ඔබ දැක ඇති. එහිදී සිදුවන්නේ නයි නටවන්නා විසින් නළාව පිඹින අතරම තම පාදයෙන් පොළොවට රිද්මයානුකූලව තට්ටු කිරීම හා නළාව වටේට කරකවමින් නාද කිරීම. නාගයා ප්‍රතිචාර දක්වන්නේ එම පොළොවේ කම්පනයට හා නළාවේ චලනයට පමණයි. එමෙන්ම සර්පයින් ට වර්ණ හඳුනා ගැනීමේ හැකියාවක් ද නැහැ. ඔවුන්ට පෙනෙන්නේ කළු හා සුදු පමණයි. 

උග්‍රවිෂ සහිත සර්පයින් නිසා මිනිස් මරණ වාර්තා වෙනවා. ඒ බොහොමයක් මරණ නොසැලකිල්ල නිසාත්, නිසි ප්‍රථමාධාර හා ප්‍රතිකාර නොලැබීම නිසාත් සිදුවෙනවා. බොහෝ සර්පයින් එකවිට පහර නොදෙන අතර තර්ජනයන් මඟහැර යාමට උත්සාහ කරනවා. විශේෂයෙන් පොළොවේ කම්පනයක් දැනුණු විට එම ස්ථාන මඟහැර යනවා. මෙවැනි ජීවි විශේෂ පිළිබඳ දැනුම හා අවබෝධය පුළුල් කරගැනීමෙන් එවැනි අනතුරු වලින් ආරක්ෂා වීමට මෙන්ම සොබාදහමේ පැවැත්ම රැක ගැනීමටත් අපට පුළුවන්.